Bệnh Osgood Schlatter, còn được gọi là viêm lồi củ trước xương chày hoặc viêm mỏm xương chày do kéo giãn, là nguyên nhân phổ biến gây đau đầu gối phía trước ở nhóm vận động viên chưa trưởng thành về mặt xương hoặc ở trẻ thanh thiếu niên thường xuyên vận động. Khoảng 25-50% trường hợp bệnh nhân gặp ở cả hay bên. Độ tuổi khởi phát điển hình ở nữ giới có thể sớm hơn một chút (nam 10-15 tuổi; nữ 8-12 tuổi)
Bệnh Osgood Schlatter là một chấn thương do sử dụng quá mức xảy ra ở những trẻ vị thành niên thường xuyên vận động. Bệnh xảy ra thứ phát do căng thẳng lặp đi lặp lại và vi chấn thương do lực tác dụng bởi gân bánh chè khỏe khi bám vào mấu tương đối mềm của củ chày. Lực này gây kích ứng và trong những trường hợp nghiêm trọng, đứt một phần mấu xương chày. Lực tăng lên khi hoạt động ở mức độ cao hơn và đặc biệt là sau thời kỳ tăng trưởng nhanh. Chấn thương hiếm khi có thể dẫn đến gãy xương đứt hoàn toàn. Các yếu tố nguy cơ bao gồm sự kém linh hoạt của cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo hoặc bằng chứng khác về sự sai lệch cơ chế duỗi.
Hình ảnh minh họa tổn thương trong bệnh Osgood Schlatter
Bệnh Osgood-Schlatter được chẩn đoán chủ yếu bằng lâm sàng, hình ảnh X-Quang và siêu âm có ý nghĩa hỗ trợ khẳng định chẩn đoán.
Lâm sàng điển hình thường gặp ở trẻ em từ 8 đến 15 tuổi có biểu hiện đau đầu gối phía trước có hoặc không có sưng, có thể ở một bên hoặc cả hai bên. Cơn đau bắt đầu là cơn đau âm ỉ khu trú trên củ xương chày, tăng dần khi hoạt động. Biểu hiện điển hình của cơn đau khởi phát âm ỉ mà không có chấn thương trước đó. Cơn đau thường giảm khi nghỉ ngơi và sẽ giảm dần sau vài phút đến vài giờ sau khi ngừng hoạt động hoặc môn thể thao gây ra cơn đau. Cơn đau trở nên trầm trọng hơn, đặc biệt là khi chạy, nhảy, chấn thương trực tiếp ở đầu gối, quỳ gối và ngồi xổm.
Hình ảnh XQ điển hình
Hình ảnh sưng mô mềm kèm theo mất các bờ sắc nhọn của gân bánh chè là dấu hiệu sớm nhất trong giai đoạn cấp tính; do đó, tiền sử lâm sàng tương ứng cũng rất cần thiết để đưa ra chẩn đoán. Sự phân mảnh xương ở củ xương chày có thể thấy rõ từ 3 đến 4 tuần sau khi khởi phát.
Hình ảnh minh họa tổn thương trên XQ
Siêu âm ít có ý nghĩa chẩn đoán. Các hình ảnh siêu âm của bệnh Osgood-Schlatter có thể là :
- Tăng kích thước sụn chưa cốt hóa và phù nề các mô mềm bên trên
- Sự phân mảnh và bất thường của trung tâm cốt hóa kèm giảm độ hồi âm bên trong
- Sự dày lên của gân bánh chè xa
- Viêm bao hoạt dịch dưới xương bánh chè
Điều trị và tiên lượng
Điều trị thường là bảo tồn và bao gồm nghỉ ngơi, chườm đá, thay đổi hoạt động (giảm các hoạt động gây căng thẳng cho chỗ chèn, đặc biệt là các môn thể thao nhảy và lao), và các bài tập tăng cường sức mạnh cho cơ tứ đầu đùi và gân kheo. Giảm đau và đệm để ngăn ngừa áp lực lên củ xương chày cũng hữu ích. Rất hiếm khi cần bó bột điều trị . Tình trạng này thường tự khỏi sau khi sụn đóng lại, tuy nhiên quá trình này có thể kéo dài tới vài năm và có thể để lại di chứng củ xương chày dày lên hoặc nổi rõ.
Minh họa di chứng của bệnh Osgood Schlatter
Trong một số ít trường hợp, phẫu thuật cắt bỏ các mảnh xương và/hoặc vật liệu sụn tự do có thể mang lại kết quả tốt ở những bệnh nhân đã cốt hóa sụn hoàn toàn nhưng triệu chứng đau không thuyên giảm mặc dù đã áp dụng các phương pháp điều trị bảo tồn .
Đau đầu gối do bệnh Osgood Schlatter có thể tự hết khi sụn cốt hóa hoàn toàn. Tuy nhiên việc đau kéo dài cũng ảnh hưởng đến vận động và sinh hoạt hằng ngày của trẻ. Vì vậy, vẫn cần cho trẻ đi khám và tư vấn trị liệu sớm ở các cơ sở y tế chuyên khoa để hạn chế tình trạng đau kéo dài này.