Viêm màng não nhiễm khuẩn (VMNNK) là tình trạng nhiễm khuẩn cấp tính của màng não do một số loại vi khuẩn gây nên.
Nguyên nhân viêm màng não nhiễm khuẩn
Có ít nhất 14 căn nguyên gây VMNNK. Hiện nay tại Việt Nam, căn nguyên hay gặp ở trẻ em là:
- Streptococcus pneumoniae (Phế cầu khuẩn): Viêm màng não do phế cầu là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới 5 tuổi.
- Neisseria meningitidis (Vi khuẩn não mô cầu): Đây là một chủng vi khuẩn có thể lây lan nhanh chóng từ người sang người và có nguy cơ bùng phát thành dịch cao.
- Vi khuẩn Hib (Haemophilus Influenza typ B): Đây là nguyên nhân gây viêm màng não phổ biến ở trẻ từ 1-3 tuổi, lây truyền từ người này sang người khác qua đường hô hấp.
- Listeria monocytogenes: Đây là một chủng vi khuẩn thường xuất hiện trong các thực phẩm chế biến sẵn, không đảm bảo tiệt trùng như phô mai, xúc xích.
Các triệu chứng lâm sàng
Triệu chứng viêm màng não nhiễm khuẩn ở trẻ lớn
- Khởi phát từ 1- 2 ngày đầu, triệu chứng có thể không rõ ràng.
- Sốt: Thường là sốt cao và đột ngột
- Dấu hiệu “Tam chứng màng não “
· Nhức đầu liên tục, sợ ánh sáng, tư thế cò súng, nằm quay mặt vào bóng tối.
· Nôn tự nhiên, nôn vọt, nhiều lần, không liên quan tới bữa ăn.
· Táo bón hoặc tiêu chảy.
- Triệu chứng thần kinh:
· Co giật: toàn thân hoặc các chi
· Cổ cứng, khó khăn khi chạm vùng trán hoặc cằm vào đầu gối
· Tăng cảm giác đau
· Rối loạn tri giác: lơ mơ, li bì, có lúc hốt hoảng, có thể hôn mê
· Yếu, liệt chi 1 hoặc 2 bên
- Các triệu chứng riêng của vi khuẩn gây bệnh: nốt phỏng, ban xuất huyết hoại tử, mụn mủ, áp xe cơ, viêm hô hấp, viêm tai giữa …
Triệu chứng viêm màng não nhiễm khuẩn ở trẻ nhũ nhi và trẻ sơ sinh
- Thường gặp ở trẻ đẻ non, nhiễm khuẩn ối, ngạt khi đẻ.
- Triệu chứng: Sốt cao; Quấy khóc hoặc có thể khóc thét, rên rỉ; Bỏ bú đột ngột, nôn trớ hoặc có thể nôn vọt; Rối loạn tri giác: Mắt nhìn ngược, nhìn xa xăm hoặc li bì, hôn mê; Thóp phồng và căng; Giảm vận động, không thích chơi đùa; Rối loạn tiêu hóa…
- Đối với trẻ sơ sinh các triệu chứng thường kín đáo dễ bị bỏ qua.
Lưu ý, các triệu chứng của viêm màng não ở trẻ em có thể không đồng thời xảy ra và không phải tất cả trẻ bị viêm màng não cũng sẽ có các biểu hiện này
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
- Chọc dịch não tủy: Đây là một thủ thuật an toàn, được thực hiện khi có nghi ngờ viêm màng não.
- Chẩn đoán xác định: Triệu chứng lâm sàng + Kết quả chọc dịch não tủy.
- Điều trị:
+ Nguyên nhân: Lựa chọn kháng sinh và thời gian điều trị phụ thuộc vào loại vi khuẩn được xác định và có hay không có biến chứng.
+ Giảm áp lực nội sọ: Thuốc chống phù não giúp giảm sự phù nề mô và giảm áp lực trong hệ thống dịch não tủy.
+ Điều trị triệu chứng:
ü Hạ sốt, giảm đau.
ü Cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, nước, chất điện giải.
Biến chứng khi trẻ bị viêm màng não nhiễm khuẩn không được điều trị kịp thời
- Tử vong (từ 7 - 25%).
- Tắc nghẽn lưu thông dịch não tủy: tràn dịch dưới màng cứng, não úng thủy, áp xe não, viêm não thất.
- Di chứng về tinh thần: trì trệ tinh thần, động kinh, mất khả năng học tập, lao động và vận động.
Biện pháp phòng bệnh cho trẻ
- Dùng giấy che miệng cho trẻ khi ho, hắt hơi, sau đó vứt giấy vào thùng rác;
- Rèn luyện cho trẻ thói quen rửa tay thường xuyên, nhất là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh, với xà phòng khử khuẩn;
- Rèn luyện thể dục, thể thao thường xuyên;
- Thực hiện chế độ dinh dưỡng đủ chất, đảm bảo vệ sinh;
- Tiêm vacxin cho trẻ đầy đủ và đúng lịch: Hầu hết các loại vi khuẩn gây bệnh viêm màng não đều đã có vắc xin phòng ngừa cho trẻ từ 2 tháng tuổi và người lớn.