Nhiều hiện tượng sinh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh, đó có thể là những dấu hiệu bất thường nhưng cũng có thể là hiện tượng bình thường do trẻ đang dần hoàn thiện các chức năng của bộ phận trong cơ thể. Chính vì vậy, nắm được thông tin về các hiện tượng sinh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh sẽ giúp cha mẹ an tâm hơn khi chăm sóc cho bé yêu trong những ngày đầu đời.
Nguồn hình ảnh Internet
Nghẹt mũi sinh lý
Nghẹt mũi sinh lý là hiện tượng sinh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh, mũi bị tịt do dịch nhầy ứ đọng. Biểu hiện của nghẹt mũi sinh lý là tiếng thở khò khè. Nghẹt mũi sinh lý ở trẻ sơ sinh thường xảy ra trong điều kiện thời tiết khô hanh như mùa đông nếu trẻ không được giữ ấm đúng cách. Nghẹt mũi sinh lý không ảnh hưởng đến quá trình phát triển thể chất của trẻ, trẻ vẫn tăng trưởng bình thường với mức tiêu chuẩn như những đứa trẻ khác.
Nấc cụt
Nấc cụt ở trẻ sơ sinh được tạo ra do cơ hoành bị kích thích không liên tục đồng thời nắp thanh âm bị đóng lại đột ngột. Đây là hiện tượng hay gặp ở các trẻ dưới 1 tuổi. Có rất nhiều nguyên nhân gây ra nấc cụt ở trẻ sơ sinh như: Trẻ bú quá no, trào ngược dạ dày, nhiệt độ thay đổi đột ngột.
Để bé không bị khó chịu vì nấc cụt, mẹ có thể áp dụng những cách sau: thay đổi tư thế bú, vỗ nhẹ lưng hoặc vai của bé, tránh dùng núm vú quá lớn vì đây có thể là nguyên nhân làm bé nuốt nhiều hơi khi bú.
Tuy nhiên, mẹ cũng cần lưu ý không nên để bé quá đói rồi mới cho ăn, đồng thời cũng tránh để bé bú quá no. Sau khi ăn, bế trẻ giữ cao đầu trong khoảng 10 phút.
Nôn trớ
Nôn là tình trạng các chất trong dạ dày bị đẩy ra ngoài qua miệng do sự co bóp của dạ dày phối hợp với co thắt của các cơ thành bụng. Trớ là sự di chuyển của chất trào ngược từ dạ dày qua hầu họng lên miệng. Đây là hiện tượng rất hay gặp ở trẻ sơ sinh.
Trẻ sơ sinh rất dễ bị nôn trớ, do dạ dày trẻ còn nằm ngang, cơ tâm vị lại đóng chưa chặt như người trưởng thành. Tuy nhiên, nôn trớ ở trẻ sơ sinh có thể do sai lầm về cách cho ăn (bú quá no) hoặc là do bệnh lý. Vì vậy nếu con có biểu hiện bất thường các bố mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để thăm khám và điều trị kịp thời.
Sụt cân tuần đầu sau sinh
Những ngày đầu sau sinh, cân nặng của bé giảm không quá 10% so với lúc mới sinh, bé vẫn ăn ngủ bình thường… đó là sụt cân sinh lý. Nguyên nhân do bé bị mất nước qua đường hô hấp, bài tiết phân và nước tiểu, nôn những dịch bẩn, nước ối mà bé đã nuốt phải trong quá trình chuyển dạ.
Vặn mình, đỏ mặt
Hiện tượng trẻ sơ sinh vặn mình là phản xạ sinh lý bình thường của cơ thể. Do trẻ mới sinh nên các tế bào thần kinh, thể vân, vỏ não chưa phát triển hoàn thiện, phần dưới vỏ hoạt động chiếm ưu thế hơn. Trẻ vặn mình, vận động tay chân hay rướn người để tìm cách thích nghi với môi trường bên ngoài tử cung của mẹ.
Ngoài ra, trẻ vặn mình cũng do: Môi trường ngủ không thoải mái, ồn, ánh sáng mạnh; trẻ đói; trẻ đi tiểu hoặc đi ngoài; tã hoặc bỉm ướt, quấn khăn chặt…
Tuy nhiên nếu trẻ vặn mình còn kèm theo các biểu hiện bất thường khác như gồng mình, hay giật mình, khó ngủ, đổ mồ hôi trộm, nôn ói… thì cha mẹ nên lưu ý đây có thể là biểu hiện của bệnh lý.
Đổ mồ hôi trộm
Quá trình trao đổi chất ở trẻ sơ sinh diễn ra mạnh mẽ hơn so với người lớn nên trẻ thường đổ mồ hôi nhiều hơn. Đổ mồ hôi sinh lý thường xuất hiện ở vùng đầu, cổ khoảng 30 phút trước lúc trẻ ngủ và mất dần sau khoảng 60 phút. Do đó, cha mẹ không nên quá lo lắng, bởi nó không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
Tuy nhiên, khi thấy trẻ đổ mồ hôi trộm ban đêm kèm những dấu hiệu như quấy khóc ban đêm, mất ngủ, ngủ không ngon giấc, rụng tóc vành khăn… thì cha mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được kiểm tra xác định nguyên nhân có phải do trẻ thiếu can xi không.
Tuyến vú sưng to
Trẻ sơ sinh là bé trai hay bé gái có thể có bộ ngực phát triển, nhìn giống như bị sưng hoặc có khối u to, mềm; thậm chí một số bé còn bị sưng dưới núm vú. Đây phần lớn là dấu hiệu sinh lý bình thường ở trẻ sơ sinh.Nguyên nhân là do bé tiếp xúc với kích thích tố của mẹ từ khi còn nằm trong bụng mẹ. Đây chính là các kích thích tố này cũng làm ngực mẹ bầu to lên, kích thích các tuyến sữa. Thông thường vài tuần hoặc tới vài tháng khi bé không tiếp xúc với các hormone từ cơ thể mẹ nữa, các mô vú bắt đầu co lại, vú không còn sưng nữa.
Một số trường hợp khi vú của trẻ sưng, đỏ, đau, tiết dịch kèm dấu hiệu sốt thì mẹ hãy đưa bé đi khám ngay
Kinh nguyệt giả
Khi mới chào đời, lượng estrogen trong cơ thể trẻ giảm dần khiến lớp niêm mạc tử cung bong ra và xuất hiện kinh nguyệt giả. Tình trạng này rất hiếm gặp, thường xảy ra từ 3 – 7 ngày sau khi em bé chào đời và sẽ kéo dài khoảng một tuần. Do đó cha mẹ không cần quá lo lắng.
Vàng da
Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh xảy ra do sự tích tụ của Bilirubin – chất có màu vàng được sinh ra khi tế bào hồng cầu bị phá vỡ. Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh vì bé có lượng tế bào hồng cầu cao, thường xuyên bị phá vỡ và được thay mới. Trong khi đó, gan của trẻ chưa thể lọc bỏ hết Bilirubin khỏi máu vì vậy gây nên tình trạng vàng da. Khi trẻ được 2 tuần tuổi, gan phát triển đầy đủ hơn và xử lý được Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một bệnh lý nào đó với dấu hiệu vàng da đậm xuất hiện sớm, không sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, trẻ vàng da toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đi kèm vàng da, trẻ có thêm các triệu chứng bất thường khác như: lừ đừ, bỏ bú, co giật. Nếu không điều trị vàng da bệnh lý kịp thời có thể dẫn đến biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp thấm vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị bại não suốt đời.
Mụn sữa
Mụn sữa là tình trạng da phổ biến ở trẻ sơ sinh mang tính chất tạm thời. Mụn sữa xảy ra trong vài tháng đầu đời của trẻ nhưng cũng có trường hợp kéo dài đến 2 tuổi.
Mụn sữa có thể phát triển trên mặt hoặc cơ thể trẻ dưới dạng những nốt mụn li ti màu đỏ hoặc trắng. Trong hầu hết các trường hợp, loại mụn này sẽ tự lành sau vài ngày hoặc vài tuần mà không cần điều trị.
Viêm da tiết bã (cứt trâu)
Viêm da tiết bã hay cứt trâu là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh đến khoảng 3 tháng tuổi nhưng nó có thể kéo dài đến một năm hoặc lâu hơn. Đây là những vảy cứng trên da đầu bé, có màu vàng hoặc xám, thường tập trung thành từng đám hoặc toàn bộ da đầu. Hầu hết tình trạng cứt trâu thường biến mất khi trẻ 1 tuổi, nhưng cũng có trường hợp kéo dài hơn
Cứt trâu thường lành tính và không ảnh hưởng đến bé. Tuy nhiên, khi trẻ bị cứt trâu sẽ ngứa ngáy và khó chịu, đôi khi gây mất thẩm mỹ.
Rôm sảy
Rôm sảy là những nốt mụn nước mẩn đỏ dưới da, xuất hiện ở cổ, ngực, lưng, gây ngứa ngáy khó chịu cho trẻ. Thông thường rôm sảy sẽ tự khỏi nhưng có nhiều trường hợp do trẻ gãi khiến vết thương nhiễm trùng lâu gây tổn thương đến làn da.
Nguyên nhân gây rôm sảy chủ yếu do tuyến mồ hôi bị tắc nghẽn, không có đường thoát ra ngoài. Hiện tượng này thường gặp khi thời tiết nắng nóng nhưng đôi khi là do chế độ chăm sóc của cha mẹ không đúng cách như vệ sinh không sạch sẽ, mặc quần áo quá chật.
Các vết bớt
Vết bớt sắc tố sẫm màu như đen, tím, xanh, nâu có kích thước vài cm hoặc lan rộng hết cả đùi, mông. Các vết bớt này hình thành do sự ứ đọng và tăng bất thường sắc tố melanin dưới da, có thể kèm theo tăng lông. Khi ấn tay vào các vết bớt không mất đi vì sắc tố có tính chất bẩm sinh ở trung bì và thượng bì vùng tổn thương. Những vết bớt này sẽ dần biến mất đi không cần can thiệp khi trẻ lớn lên.
Bớt ở mông cổ: Thường xuất hiện ở vùng hông, mông hay dưới lưng bé. Loại bớt này hoàn toàn vô hại và khi trẻ được 4 tuổi chúng sẽ mờ dần đi.
Các vết bớt tạo thành từ các mạch máu: Có màu đỏ tươi hoặc hồng nhạt. Nguyên nhân hình thành loại bớt loại này là do mao mạch nhỏ dưới da giãn nở quá mức làm máu dồn đọng nhiều tới vùng da đó. Loại bớt này không ảnh hưởng tới sức khỏe của trẻ và không gây biến chứng.
Rụng rốn
Lúc đầu, dây rốn có màu sáng bóng và màu vàng. Nhưng khi khô, nó có thể chuyển sang màu nâu hoặc xám hoặc thậm chí là màu xanh. Từ 5 đến 15 ngày sau khi em bé được sinh ra, gốc rốn sẽ khô đi, biến thành màu đen và rụng xuống.
Sau khi dây rốn rụng thì thường mất khoảng 7 đến 10 ngày để rốn lành lại hoàn toàn. Cho đến khi rốn lành hoàn toàn, thì bố mẹ cần phải giữ cho khu vực rốn được sạch sẽ và khô ráo, để tránh nhiễm trùng.
Kiểm tra dây thường xuyên, nếu nhận thấy các dấu hiệu sau, thì bố mẹ cần đưa trẻ sơ sinh đến cơ sở Y tế:
ü Máu ở đầu dây rốn.
ü Chất dịch màu trắng hoặc màu vàng có mủ, mùi hôi.
ü Sưng hoặc đỏ xung quanh rốn.
ü Sau 6 tuần mà rốn vẫn chưa rụng hoặc trẻ có dấu hiệu sốt hoặc nhiễm trùng.
Sau khi rốn rụng, thì bề mặt chân rốn được bao phủ một lớp da mỏng và đôi khi, một khối u có thể tạo thành một khối màu đỏ ở trên lỗ rốn và khối này được gọi là nụ hạt rốn. Nếu bố mẹ thấy điều này và nó không biến mất trong khoảng một tuần, thì hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị.
Với các sản phụ sinh con tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai, sau sinh em bé sẽ được bác sỹ chuyên khoa nhi, sơ sinh thăm khám, theo dõi, phát hiện sớm, điều trị kịp thời các vấn đề về sức khỏe của bé yêu./.
BSCKI. Hứa Thị Hồng Chuyên - Khoa Hồi sức sơ sinh