Lạc nội mạc tử cung là gì?
Lạc nội mạc tử cung (LNMTC) là bệnh lý phụ khoa mạn tính, phức tạp, dễ tái phát, trong đó có sự hiện diện của mô giống mô tuyến ở nội mạc tử cung và mô đệm tuỳ hành nằm ngoài buồng tử cung. Sự hiện diện mô lạc chỗ này thúc đẩy sự hình thành các phản ứng viêm mạn tính và là bệnh lý phụ thuộc estrogen.
Ước tính trên thế giới có khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản bị LNMTC. Trong số bệnh nhân LNMTC có khoảng 40-82% phụ nữ bị đau vùng chậu mạn tính, 50% phụ nữ bị ảnh hưởng gây hiếm muộn vô sinh. Trên thực tế, con số mắc LNMTC có thể nhiều hơn do có một số lượng lớn phụ nữ mắc bệnh nhưng không có triệu chứng.
LNMTC thường được chẩn đoán muộn. Việc chậm chễ trong chẩn đoán có thể dẫn đến những hệ quả bất lợi cho điều trị.
Dấu hiệu có thể phát hiện bệnh lạc nội mạc tử cung
Triệu chứng LNMTC ở mỗi người không giống nhau. Các triệu chứng mà người bệnh có thể nhận thấy bao gồm:
- Triệu chứng liên quan đến phụ khoa: đau bụng khi hành kinh, có thể đau không liên quan kỳ kinh, đau không có tính chu kỳ, đau mạn tính vùng lưng dưới và xương chậu, đau sau khi giao hợp, hoặc đau khu trú theo kỳ kinh tại thành bụng quanh sẹo mổ lấy thai, hoặc đau tại vùng tầng sinh môn sau sinh đường âm đạo,… xuất huyết tử cung bất thường (trong bệnh tuyến cơ tử cung), chậm hoặc không có thai.
- Triệu chứng không liên quan phụ khoa: phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ đi đại tiện đau, đi tiểu đau, tiểu máu, chảy máu trực tràng… xảy ra theo chu kỳ kinh; các triệu chứng do các khối lạc tuyến NMTC ở buồng trứng có kích thước lớn có thể chèn ép trực tràng hay bàng quang gây tiểu khó, tiểu rắt, táo bón…
Trong các biểu hiện trên, đau là triệu chứng phổ biến, thường gặp nhất. Tuy nhiên rất nhiều bệnh nhân LNMTC mà không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào nên không được chẩn đoán và điều trị sớm.
Phương pháp chẩn đoán
Bác sĩ có thể nghi ngờ LNMTC khi có các triệu chứng gợi ý. Để chẩn đoán chính xác bệnh, người bệnh cần được chỉ định:
- Khám vùng chậu: tuỳ vị trí LNMTC mà kết quả thăm khám có thể khác nhau, thường sờ thấy u trong tiểu khung, di động hạn chế hoặc dính, đau khi di động.
- Siêu âm qua ngả âm đạo: hiện nay là công cụ chẩn đoán đầu tay bệnh lý LNMTC vì rẻ tiền và không xâm lấn. Ngoài ra có thể siêu âm qua đường bụng, trực tràng với phụ nữ chưa có quan hệ tình dục.
- Chụp CT và MRI khung chậu: có thể được chỉ định thêm khi siêu âm không đánh giá được hết tính chất, mức độ xâm lấn của khối u.
- Nội soi kết hợp với sinh thiết để chẩn đoán vị trí, tính chất lạc nội mạc tử cung, ngoài ra còn có thể điều trị bệnh kết hợp với chẩn đoán.
Theo AJOG 2019, bệnh LNMTC có thể chẩn đoán chỉ dựa vào triệu chứng người bệnh mô tả kết hợp thăm khám lâm sàng của bác sĩ và siêu âm. Điều này giúp chẩn đoán sớm bệnh mà không cần các can thiệp xâm lấn vào bệnh nhân.
Tại sao cần chẩn đoán và điều trị sớm LNMTC?
Qua thời gian, lớp lạc nội mạc ngày càng dày thêm. Nó có thể gây ra các triệu chứng đau bụng kinh dữ dội, rối loạn kinh nguyệt, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người bệnh. Một số phụ nữ đau đến mức trầm cảm, lo âu, nghỉ làm, nghỉ học mỗi khi hành kinh,… phải cần đến các liệu pháp chăm sóc sức khỏe tâm thần.
Vô sinh là biến chứng chính của bệnh. Khoảng 1/3 phụ nữ mắc bệnh LNMTC gặp khó khăn để mang thai. Lạc nội mạc tử cung ngăn không cho trứng và tinh trùng gặp nhau để thụ tinh, ngoài ra còn có thể phá hủy trứng hoặc tinh trùng. Ngoài ra, viêm dính có thể làm tắc vòi tử cung, cản trở quá trình thụ thai.
Cuối cùng, mặc dù hiếm gặp nhưng bệnh có thể làm tăng nguy cơ ung thư buồng trứng, ung thư vú và ung thư biểu mô tuyến.
Điều trị lạc nội mạc tử cung như thế nào?
Mục tiêu điều trị LNMTC hiện nay là cải thiện chất lượng cuộc sống, bảo tồn khả năng sinh sản, an toàn và hạn chế tối thiểu phẫu thuật.
Khi phát hiện lạc nội mạc tử cung, các bác sĩ thường tiến hành điều trị nhiều bước cho người bệnh. Tùy vào mức độ nặng nhẹ của triệu chứng và mong muốn có thai của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định lựa chọn phương pháp phù hợp. Thông thường bác sĩ thường tư vấn phương pháp điều trị bảo tồn trước, sau đó mới đến phẫu thuật. Các phương pháp điều trị bao gồm:
- Thuốc giảm đau NSAID (Ibuprofen, naproxen…)
- Điều trị nội tiết: viên uống tránh thai kết hợp, progestin. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc nào với liều lượng ra sao cần có sự chỉ định của bác sĩ điều trị. Người bệnh không được tự ý dùng thuốc.
- Phẫu thuật: chỉ định khi có chống chỉ định hoặc không đáp ứng với điều trị nội khoa. Phẫu thuật nội soi ổ bụng – phương pháp phẫu thuật xâm lấn tối thiểu được áp dụng nhằm bóc bỏ các khối lạc nội mạc tử cung, phẫu thuật cắt bỏ các khối u đang phát triển. Biện pháp đốt laser cũng thường được sử dụng nhằm đốt phá hủy mô lạc chỗ này. Cắt toàn bộ tử cung là biện pháp cuối cùng nếu tình trạng bệnh không cải thiện với mọi phương pháp điều trị khác. Khi cắt hoàn toàn tử cung, người bệnh sẽ không thể mang thai được nữa.
Ngoài ra, vấn đề vô sinh cần được quan tâm. Bác sĩ luôn tư vấn các bệnh nhân LNMTC không nên trì hoãn việc có con, có thể cân nhắc thực hiện các phương pháp hỗ trợ sinh sản khi cần thiết (đông lạnh trứng, IVF…).
Phòng ngừa bệnh LNMTC
Mặc dù không có biện pháp ngăn ngừa hoàn toàn lạc nội mạc tử cung, phụ nữ vẫn có thể thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc bệnh sau:
- Tập thể dục thường xuyên để kiểm soát tỉ lệ mỡ cơ thể. Kết hợp tập thể dục và giảm lượng chất béo sẽ giúp giảm nồng độ estrogen trong cơ thể.
- Tránh đồ uống có cồn: Các nghiên cứu đã chứng minh rượu làm tăng nồng độ estrogen. Do đó, bạn không nên uống nhiều hơn 1 ly mỗi ngày.
- Hạn chế thức uống chứa caffeine: Dung nạp nhiều hơn một loại đồ uống có chứa caffeine mỗi ngày, đặc biệt là soda và trà xanh, có thể làm tăng nồng độ estrogen.
- Khám sức khỏe tổng thể thường xuyên để phát hiện các bất thường.
Hướng tới mục tiêu chăm sóc sức khoẻ sản phụ khoa toàn diện cho chị em phụ nữ và giảm thiểu tình trạng vô sinh nữ, Bệnh viện Sản Nhi Lào Cai với đội ngũ cán bộ nhân viên y tế có trình độ chuyên môn, kinh nghiệm cùng trang thiết bị hiện đại luôn là địa chỉ tin cậy cung cấp cho quý khách hàng dịch vụ thăm khám, tầm soát và điều trị các bệnh lý phụ khoa./.
BS. Ngô Ngọc Diệp – Khoa Phụ