Sữa mẹ là thức ăn tốt nhất cho trẻ, sữa mẹ chứa nhiều carbonhydrate, chất béo, protein cần cho dinh dưỡng của trẻ. Sữa mẹ cũng cung cấp các enzym, vitamin, khoáng chất và hormon có lợi cho trẻ. Mặt khác sữa mẹ còn chứa các kháng thể nhằm bảo vệ trẻ trước bệnh tật.

Tuy nhiên, trong thời kì cho con bú, người mẹ có thể phải dùng thuốc, các phương pháp điều trị ngắn hạn hoặc dài hạn do mắc các bệnh cấp tính hay mạn tính. Trẻ bú sữa mẹ sẽ vô tình dùng thuốc do thuốc thải trừ qua sữa, điều này có thể gây hại cho trẻ bởi khi trẻ mới sinh, chức năng của các cơ quan chuyển hóa và thải trừ thuốc như gan, thận chưa hoàn thiện.

Nguồn hình ảnh Internet

1. Lựa chọn thuốc an toàn cho phụ  nữ cho con bú

Phụ nữ đang cho con bú cần thận trọng khi dùng thuốc.

- Thuốc giảm đau, hạ sốt: Thuốc giảm đau, hạ sốt như paracetamol và ibuprofen được coi là tương đối “an toàn” ở liều điều trị do các thuốc này ít vào sữa mẹ. Nên hạn chế sử dụng các chế phẩm có chứa codein do tác dụng ức chế của chúng đối với hô hấp của trẻ, và aspirin do nguy cơ liên quan đến hội chứng Reye - bệnh lý não - gan, (gây sưng phù ở gan, não). Đây là một hội chứng nguy hiểm có thể gây tử vong ở trẻ.

- Kháng sinh: Mặc dù lượng thuốc đi vào sữa chiếm nồng độ nhỏ ở liều điều trị thì việc sử dụng kháng sinh ở phụ nữ cho con bú cũng có thể dẫn đến những vấn đề liên quan tới việc thay đổi hệ vi khuẩn đường ruột ở trẻ sơ sinh và dị ứng. Các loại thuốc kháng sinh như penicillin, cephalosporin, và roxithromycin là những thuốc được lựa chọn ưu tiên khi cần thiết sử dụng ở phụ nữ cho con bú. Các kháng sinh như azithromycin, clarithromycin là lựa chọn thứ hai. Nên tránh lựa chọn kháng sinh nhóm tetracycline (doxycycline, minoxycline,…) và nhóm fluoroquinolones (levofloxacin, ofloxacin, ciprofloxacin, moxifloxacin,…) khi cho con bú vì có liên quan đến sự phát triển của xương hoặc gây ố vàng răng và viêm đại tràng giả mạc.

- Thuốc điều trị viêm loét dạ dày: Các thuốc trung hòa acid dạ dày như phosphalugel, maalox (aluminium hydroxide, magnesium hydroxide, simeticon) được lựa chọn trong thời gian cho con bú do thuốc bài tiết vào sữa mẹ ít và không hấp thu vào máu nên không gây tác dụng toàn thân. Nếu sử dụng kéo dài cần theo dõi nồng độ nhôm, magiê trong máu.

Nếu cần sử dụng các thuốc làm giảm tiết acid nhóm PPI (ức chế bơm proton) thì nên ưu tiên lựa chọn omeprazol do không ảnh hưởng đến trẻ khi sử dụng ở liều điều trị. Các thuốc khác trong nhóm như lansoprazol, pantoprazol… nên cân nhắc lợi ích và nguy cơ khi sử dụng để quyết định ngừng cho con bú hoặc ngừng sử dụng thuốc.

- Thuốc kháng histamin: Nên ưu tiên lựa chọn các thuốc chống dị ứng như loratadin, cetirizine, và diphenhydramine, tuy nhiên cần thận trọng khi sử dụng và không khuyến cáo sử dụng lâu dài do có liên quan đến tác dụng an thần hoặc gây bồn chồn, khó chịu ở trẻ sơ sinh. Cần cân nhắc lợi ích và nguy cơ khi lựa chọn các chế phẩm này.

- Thuốc điều trị đái tháo đường: Insulin, metformin và glipizide  không đi vào sữa mẹ nên có thể được sử dụng để điều trị đái tháo đường ở phụ nữ đang cho con bú. Nếu sử dụng thuốc chứa glibenclamide cần theo dõi dấu hiệu hạ đường huyết ở trẻ (lơ mơ, khó chịu, ra mồ hôi lạnh, mệt mỏi, thở gấp…). Các thuốc khác chưa có đầy đủ dữ kiện nên không khuyến cáo sử dụng.

2. Các trường hợp người mẹ nên tạm thời ngưng cho con bú

- Mẹ nhiễm virus HIV và đang sử dụng các thuốc ARV (Antiretroviral là loại thuốc được sử dụng để kéo dài cuộc sống của những người bị lây nhiễm HIV, đồng thời cũng có hiệu quả cao trong việc hạn chế sự lây truyền của loại virus này).

- Mẹ mắc bệnh lao và không được điều trị.

- Mẹ sử dụng hay phụ thuộc vào các thuốc gây nghiện.

- Mẹ sử dụng hóa chất điều trị ung thư, đang điều trị bằng xạ trị.

- Mẹ sử dụng thuốc phóng xạ, thuốc cản quang chứa Iod, sử dụng phối hợp một vài thuốc chống động kinh và thuốc hướng thần.

Trong các trường hợp này, việc ngừng cho trẻ bú là điều cần thiết. Thay vào đó, có thể cho trẻ dùng sữa ngoài và vắt bỏ sữa mẹ thường xuyên.

3. Các nguyên tắc khi sử dụng thuốc đối với phụ nữ cho con bú

- Không tự ý dùng thuốc kể cả những thuốc không cần kê đơn. Hạn chế tối đa việc dùng thuốc, khi dùng thuốc phải được sự đồng ý của Bác sĩ, Dược sĩ tư vấn sau khi cân nhắc lợi ích/ nguy cơ cho cả mẹ và trẻ.

- Hạn chế tối đa dùng thuốc.

- Chọn thuốc an toàn cho trẻ bú mẹ, thuốc có tỷ lệ nồng độ sữa/ huyết tương thấp, thải trừ nhanh.

- Tránh dùng thuốc liều cao, nên dùng trong thời gian ngắn nhất và ngừng ngay khi đạt hiệu quả.

- Thời điểm dùng thuốc nên chọn ngay sau khi cho trẻ bú xong.

- Nếu không được phép cho trẻ bú mẹ trong khi dùng thuốc, cần vắt sữa bỏ đi và dùng sữa ngoài thay thế. Sau khi ngừng thuốc cần chờ thêm một thời gian thích hợp (4 lần thời gian bán thải) rồi mới cho trẻ bú lại.

- Cân nhắc lợi ích, nguy cơ cho cả mẹ và con trước khi quyết định dùng thuốc.

4. Khuyến cáo của bác sĩ

- Nên ưu tiên lựa chọn những loại thuốc thường được sử dụng cho trẻ nhỏ vì những loại thuốc này sẽ an toàn hơn.

- Nên dùng thuốc ngay sau khi cho trẻ bú hoặc cách ít nhất 2-4 giờ trước khi cho bú để hạn chế lượng thuốc vào trẻ.

- Không sử dụng các dạng thuốc có tác dụng kéo dài do thuốc sẽ hiện diện trong máu và nguồn sữa của người mẹ rất lâu.

- Nên dùng thuốc với liều thấp nhất có hiệu quả trong thời gian ngắn nhất có thể.

                                                                   Ds. Vương Lệ Hà – Khoa Dược - VTYT