Bài viết sẽ tập trung đến việc sàng lọc bệnh nhân mang thai đối với GBS trong quá trình chăm sóc trước khi sinh và dự phòng trong sinh nhằm mục đích ngăn ngừa nhiễm GBS khởi phát sớm.
Ảnh minh họa: Internet
Liên cầu khuẩn nhóm B là gì?
Liên cầu khuẩn nhóm B (Group B streptococcus - GBS) là một loại vi khuẩn thường trú ở cơ thể người, thường được tìm thấy ở âm đạo hoặc trực tràng của người phụ nữ (20-40%). GBS không phải là bệnh lây truyền qua đường tình dục.
Chỉ định làm xét nghiệm GBS
Đối với trường hợp không có chỉ định đẻ đường âm đạo thì không phải thực hiện xét nghiệm này.
Tại sao xét nghiệm GBS trước sinh là cần thiết?
- Liên cầu khuẩn nhóm B có ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng gây ra một số biến chứng trong thai kỳ (chuyển dạ đẻ non, vỡ ối non, viêm màng ối).
- GBS được xem là tác nhân hàng đầu gây nhiễm trùng sơ sinh như viêm phổi, nhiễm trùng huyết, viêm màng não. Mẹ nhiễm GBS có thể lây truyền cho trẻ sơ sinh trong quá trình chuyển dạ. Do đó, biết được tình trạng sản phụ có nhiễm GBS trước sinh hay không giúp bác sĩ đưa ra các quyết định điều trị, đồng thời tăng cường theo dõi trẻ sau sinh để phát hiện sớm nhiễm trùng sơ sinh và điều trị kịp thời. Mặc dù nhiễm trùng GBS có thể khiến em bé của bạn gặp các vấn đề về sức khỏe, nhưng nếu được điều trị sớm, hầu hết các em bé sẽ hồi phục hoàn toàn. Mặc dù vậy, trong số những trẻ sơ sinh bị nhiễm GBS khởi phát sớm, vẫn có một tỉ lệ nhỏ (5-7%) sẽ tử vong hoặc mắc phải các di chứng lâu dài.
Xét nghiệm GBS được thực hiện như thế nào?
Tại Bệnh Viện Sản Nhi tỉnh Lào Cai, thai phụ sẽ được khuyết khích xét nghiệm GBS ở thời điểm thai 35 tuần đến 37 tuần 6 ngày (đối với một thai), hoặc từ 3 đến 5 tuần trước thời điểm có khả năng vào chuyển dạ, chẳng hạn 32-34 tuần đối với các trường hợp song thai. Mẫu xét nghiệm được lấy ở cùng đồ bên âm đạo và trực tràng bằng 1 que tăm bông nhỏ. Kết quả thường sẽ có sau khi lấy mẫu 1 tuần.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm GBS ở trẻ sơ sinh:
- Xét nghiệm GBS trước sinh dương tính
- Trẻ sinh non hoặc vỡ ối non trước 37 tuần
- Tiền căn có con bị nhiễm GBS ở lần sinh trước
- Thai phụ có dấu hiệu nhiễm trùng hoặc sốt trong quá trình chuyển dạ
- Vỡ ối lâu trên 24h trước sinh.
Kháng sinh dự phòng trong chuyển dạ cho những trường hợp sau:
- Có xét nghiệm GBS trước sinh dương tính
- Khi không có thông tin về tình trạng nhiễm GBS của sản phụ nhưng có vỡ ối hoặc chuyển dạ xảy ra trước 37 tuần thai kỳ hoặc tiền căn có con bị nhiễm trùng sơ sinh do GBS ở lần sinh trước.
Penicillin là kháng sinh đầu tay để phòng ngừa nhiễm GBS khởi phát sớm ở trẻ sơ sinh. Điều trị nên được bắt đầu càng sớm càng tốt khi sản phụ bắt đầu có chuyển dạ hoặc vỡ ối. Khi sản phụ nhiễm GBS được điều trị kháng sinh trong quá trình chuyển dạ, tỉ lệ lây truyền cho con giảm còn rất thấp (khoảng 1%).
Penicillin có thể có một số tác dụng phụ tạm thời như gây buồn nôn hoặc tiêu chảy khi sử dụng, sẽ giảm khi ngưng dùng thuốc. Một số sản phụ có thể bị dị ứng với kháng sinh penicillin. Ở một số rất ít trường hợp, có thể xuất hiện phản ứng dị ứng nghiêm trọng và đe dọa tính mạng (sốc phản vệ). Hãy cho nhân viên y tế của bạn biết nếu bạn bị dị ứng với penicillin hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác. Nếu bạn không đồng ý sử dụng kháng sinh khi chuyển dạ thì con bạn cần được theo dõi chặt chẽ trong ít nhất 12 giờ đầu sau khi sinh vì chúng có nhiều nguy cơ bị nhiễm GBS giai đoạn sớm.
Trẻ sơ sinh được theo dõi như thế nào?
Nếu con bạn sinh đủ tháng (sau 37 tuần) và bạn đã được tiêm kháng sinh khi chuyển dạ, ít nhất 4 giờ trước sinh, thì trẻ không cần theo dõi đặc biệt sau sinh.
Nếu em bé của bạn có yếu tố nguy cơ nhiễm GBS và bạn đã không tiêm kháng sinh ít nhất 4 giờ trước sinh thì trẻ cần được theo dõi chặt chẽ về các dấu hiệu nhiễm trùng trong ít nhất 12 giờ đầu sau sinh. Việc theo dõi bao gồm đánh giá tình trạng chung của trẻ, nhịp tim, nhiệt độ, nhịp thở, khả năng bú hoặc nuốt sữa. Tỉ lệ trẻ sơ sinh bắt đầu phát triển nhiễm trùng GBS sau 12 giờ là rất thấp.
Phần lớn trẻ sơ sinh bị nhiễm GBS có biểu hiện triệu chứng trong vòng 1 tuần đầu sau sinh (được gọi là nhiễm GBS khởi phát sớm), thường trong vòng 12–24 giờ sau sinh. Nhiễm GBS khởi phát muộn, mặc dù ít gặp hơn, nhưng có thể ảnh hưởng đến sơ sinh đến khi bé 3 tháng tuổi. Dùng kháng sinh khi chuyển dạ không ngăn ngừa được GBS khởi phát muộn. Do đó, bạn cần tiếp tục theo dõi trẻ tại nhà.
Để phòng ngừa nguy cơ nhiễm Liên cầu khuẩn nhóm B ở trẻ sơ sinh, thai phụ nên thực hiện xét nghiệm Liên cầu khuẩn nhóm B từ tuần thứ 35 - 37 của thai kỳ. Những người mẹ được xác định mang Liên cầu khuẩn nhóm B sẽ được điều trị và thực hiện các biện pháp dự phòng lây truyền sang trẻ sơ sinh theo phác đồ giúp giảm nguy cơ trẻ sinh ra bị nhiễm trùng.
BS. Võ Nguyễn Thu Hương – Khoa Sản