Vàng da sơ sinh là do một chất gọi là bilirubin (được tạo ra trong cơ thể) tăng cao trong máu và biểu hiện bằng sự đổi màu vàng của da và mắt. Đây là vấn đề thường gặp nhất ở trẻ sơ sinh trong 2 tuần đầu đời và là nguyên nhân phổ biến khiến trẻ phải nhập viện lại sau khi sinh. Khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non bị vàng da trong tuần đầu tiên sau sinh. Trong hầu hết các trường hợp, vàng da thường là nhẹ, thoáng qua, tự giới hạn và khỏi mà không cần điều trị, gọi là vàng da sinh lý.Trong khi vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh sẽ tự khỏi sau khoảng 2 tuần, thì vàng da bệnh lý cần được bác sĩ chuyên khoa chữa trị lâu dài bằng nhiều phương pháp khác nhau tùy vào mức độ bệnh.
Dấu hiệu vàng da ở trẻ
Vàng da sinh lý
- Vàng da đơn thuần ở vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn.
- Xuất hiện khoảng 48 -72 giờ sau sinh.
- Tự khỏi trong vòng 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng và 2 tuần với trẻ sinh non.
- Không kết hợp các triệu chứng bất thường khác.
- Nước tiểu có màu tối hoặc vàng và phân nhạt màu.
- Trẻ vẫn phát triển tốt và lên cân đều.
Vàng da bệnh lý
- Mức độ vàng da rất đậm, vàng toàn thân và cả mắt;
- Xuất hiện sớm từ ngày đầu tiên sau sinh;
- Không khỏi sau 1 tuần ở trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ non tháng;
- Có các triệu chứng khác kèm theo như: Bỏ bú hoặc bú kém, sốt, khóc nhiều, lừ đừ, ngưng thở, thở nhanh, thay đổi thân nhiệt, ...
- Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng cao hơn bình thường.
Trẻ bị vàng da thì cần làm gì?
Tình trạng vàng da sinh lý thường tự động khỏi sau một thời gian ngắn. Theo đó, các bác sĩ thường khuyến khích các gia đình thực hiện các cách chăm sóc trẻ sơ sinh bị vàng da như sau:
- Cho trẻ bú mẹ tích cực.
- Giữ vệ sinh thân thể cho trẻ, đặc biệt là rốn và những vùng da khác.
- Luôn chú ý giữ ấm cho trẻ.
- Không cho trẻ nằm tại phòng tối trong thời gian quá dài, cần liên tục theo dõi tình trạng vàng da của trẻ ở nơi có ánh sáng thường. Nếu có những biểu hiện nặng nề hơn thì đưa trẻ đi bệnh viện ngay lập tức.
- Nên thực hiện tắm nắng cho trẻ bằng cách để trẻ nằm ở những nơi có ánh nắng mặt trời chiếu vào.
Nếu tình trạng vàng da sơ sinh diễn ra nặng nề, với màu da vàng sậm và những biểu hiện nghiêm trọng khác như bỏ bú, kéo dài quá lâu thì nên được trẻ đến bệnh viện để được áp dụng các phương pháp điều trị như sau:
- Chiếu đèn: Đây là một trong những phương pháp điều trị vàng da sơ sinh phổ biến và an toàn nhất hiện nay. Phương pháp này giúp chuyển bilirubin tự do thành dạng có thể tan trong nước, từ đó thải ra ngoài nhanh hơn.
- Thay máu cho trẻ: Là biện pháp được chỉ định khi vàng da quá nặng, lan đến vùng lòng bàn tay và bàn chân cũng như có những rối loạn tri thức.
Một số biến chứng nặng khi trẻ bị vàng da
Bệnh não cấp do tăng bilirubin:
- Giai đoạn sớm: trẻ vàng da nhiều, ngủ gà, giảm trương lực cơ, bú kém.
- Giai đoạn trung gian: trẻ lừ đừ, dễ bị kích thích và tăng trương lực cơ, có thể sốt, khóc the thé hay lơ mơ và giảm trương lực cơ, tăng trương lực cơ biểu hiện bằng ưỡn cổ và thân. Thay máu trong giai đoạn này trong một số trường hợp có thể cải thiện được các biểu hiện thần kinh.
+ Giai đoạn nặng: hệ thần kinh bị tổn thương và không hồi phục được, biểu hiện bằng tư thế ưỡn cổ - ưỡn người, khóc the thé, không bú được, có cơn ngưng thở, hôn mê, một số trường hợp co giật và tử vong.
Bệnh não mạn do tăng bilirunin (vàng da nhân): trẻ có biểu hiện của bại não thể múa vờn, rối loạn thính lực, loạn sản răng, mắt nhìn trần, hiếm gặp thiểu năng trí tuệ và các tàn tật khác.
Vàng da sơ sinh là tình trạng thường xuyên gặp trong lâm sàng, mặc dù vàng da sẽ không làm ảnh hưởng tới tính mạng của trẻ tuy nhiên nếu vàng da nặng cần được điều trị kịp thời tránh những biến chứng về sau.